II wojna światowa: pobór i formowanie armii (1939-1945)
Zanim powrócimy do epizodów bitewnych z udziałem Kanadyjczyków w koalicji Aliantów, warto naświetlić szersze tło udziału Kanady na tym teatrze wojennym.
Oficjalnie Kanada (będąc quasi-dominium Imperium Brytyjskiego) przystąpiła do wojny 10 września 1939 i była to pierwsza deklaracja wojny w historii tego kraju. Jednak początkowo nie planowano większego zaangażowania militarnego w Europie. Dopiero upadek Francji i ataki niemieckie na Wielką Brytanię spowodowały konieczność zwiększenia kanadyjskiego kontyngentu wojskowego za oceanem.
Początkowo, podobnie jak podczas I wojny światowej, oparto go na poborze ochotniczym i ponownie popełniono ten sam błąd przydzielając słabo rozumiejących język angielski ochotników z francuskojęzycznego Quebecu do oddziałów anglojęzycznych, zamiast tworzyć jednolite narodowościowo oddziały pod francuskojęzyczną komendą.
Wywołało to niezadowolenie w antywojennie nastawionym Quebecu, które przejawiało się w postaci licznych demonstracji, kończących się częstokroć rozruchami.
W roku 1942 po stratach jakie poniosły oddziały kanadyjskie w Hongkongu wystąpiła konieczność ich uzupełnienia w drodze poboru. Będący w opozycji do liberalnego premiera Kinga konserwatyści wzywali do ogłoszenia mobilizacji. King wiedząc, że działanie to może zakończyć się znacznym spadkiem jego popularności, postanowił odwołać się do ogólnonarodowego plebiscytu.
Referendum w sprawie poboru w Kanadzie w 1942 pokazało duże poparcie dla poboru, a jednocześnie ujawniło wyraźne podziały w poglądach na tę sprawę pomiędzy Kanadyjczykami anglo- i francusko-języcznymi. Głos na TAK oddało niemal 65% głosujących, jednak wśród Kanadyjczyków anglojęzycznych poparcie to wynosiło ponad 80%, natomiast wśród frankofonów jedynie 27%.
Premier King rozpisując referendum pragnął przerzucić odpowiedzialność za pobór na społeczeństwo i opozycję, by nie wiązano mobilizacji z jego postacią. Sam na temat konieczności poboru wypowiadał się bardzo enigmatycznie: Conscription if necessary, but not necesssarilly conscription (Pobór jeśli będzie to konieczne, lecz niekoniecznie pobór). Ostatecznie polityka uników Kinga powiodła się. Liberałowie wygrali wybory 1945 roku.
Pobór nie rozpoczął się aż do 1944, a spośród powołanych jedynie 13 tysięcy zostało wysłanych do Europy. Pozostała liczba została zdemobilizowana zanim zakończył się cykl szkoleniowy.
Tak czy owak nieco ponad milion Kanadyjczyków wdziało mundury, a statystycznie rzecz ujmując Kanada wystawiła czwartą co do wielkości siłę w lotnictwie i trzecią w marynarce. Sama tylko marynarka handlowa zaprzężona do transportu sił i środków odbyła 25 tsiące rejsów przez Atlantyk. Kanadyjskie formacje były aktywne w każdym teatrze wojny, choć najwięcej walk przeprowadziły we Włoszech, w pólnocnej Europie i na pólnocnym Atlantyku. Życie straciło 45 tysięcy żołnierzy, a 54 tysiące odniosło rany. Wysiłek militarny kosztował Kanadę 21 miliardów dolarów (w latach fiskalnych 1939-50).
Historycy są zgodni, że wysiłek wojenny wzmocnił nie tylko ten kraj ekonomicznie ale również wyprowadził Kanadę z prowincjonalnego zaścianką, mianując jednym z głównych aktorów sceny światowej.
Największym kanadyjskim związkiem operacyjnym na froncie europejskim była First Canadian Army (1 Armia Kanadyjska), powstała w Wielkiej Brytanii na początku 1942 roku, w momencie gdy siły kanadyjskie tam stacjonujące rozrosły się do wielkości dwóch korpusów.
Niedługo potem część kanadyjskich dywizji została wysłana do Włoch, w ich miejsce pod dowództwo armii oddano więc również dywizje brytyjskie oraz polską 1 Dywizję Pancerną, gen. Maczka – wielką jednostkę pancerną Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Przerzucona do Normandii w 1944 roku, weszła 8 sierpnia 1944 w skład 1 Armii Kanadyjskiej podczas Operacji Totalize i w bitwie pod Falaise. Napiszemy o tym oddzielnie, gdyż jest to jak dotąd najsłynniejszy przykład wspólnej walki ramię w ramię Kanadyczyków i Polaków, zresztą nieco odmiennie interpretowany przez historyków obu tych krajów.
W 1 Armii Kanadyjskiej znalazły się potem również 1 Belgijska Brygada, holenderska Brygada Księżnej Ireny oraz 1 Czechosłowacka Brygada Pancerna. W okresie styczeń-marzec 1945 w skład armii tymczasowo wchodził też brytyjski XXX Korpus. Udział kanadyjskich żołnierzy zwiększył się, gdy w lutym 1945 roku do 1 AK włączono przerzucony z Włoch I Korpus Kanadyjski.
(tp)
Komentarze (0)Kliknij tutaj aby dodać komentarz