Zanim powrócimy do epizodów bitewnych z udziałem Kanadyjczyków w koalicji Aliantów, warto naświetlić szersze tło udziału Kanady na tym teatrze wojennym.

Oficjalnie Kanada (będąc quasi-dominium Imperium Brytyjskiego) przystąpiła do wojny 10 września 1939 i była to pierwsza deklaracja wojny w historii tego kraju. Jednak początkowo nie planowano większego zaangażowania militarnego w Europie. Dopiero upadek Francji i ataki niemieckie na Wielką Brytanię spowodowały konieczność zwiększenia kanadyjskiego kontyngentu wojskowego za oceanem.

Początkowo, podobnie jak podczas I wojny światowej, oparto go na poborze ochotniczym i ponownie popełniono ten sam błąd przydzielając słabo rozumiejących język angielski ochotników z francuskojęzycznego Quebecu do oddziałów anglojęzycznych, zamiast tworzyć jednolite narodowościowo oddziały pod francuskojęzyczną komendą.

Wywołało to niezadowolenie w antywojennie nastawionym Quebecu, które przejawiało się w postaci licznych demonstracji, kończących się częstokroć rozruchami.

W roku 1942 po stratach jakie poniosły oddziały kanadyjskie w Hongkongu wystąpiła konieczność ich uzupełnienia w drodze poboru. Będący w opozycji do liberalnego premiera Kinga konserwatyści wzywali do ogłoszenia mobilizacji. King wiedząc, że działanie to może zakończyć się znacznym spadkiem jego popularności, postanowił odwołać się do ogólnonarodowego plebiscytu.

Referendum w sprawie poboru w Kanadzie w 1942 pokazało duże poparcie dla poboru, a jednocześnie ujawniło wyraźne podziały w poglądach na tę sprawę pomiędzy Kanadyjczykami anglo- i francusko-języcznymi. Głos na TAK oddało niemal 65% głosujących, jednak wśród Kanadyjczyków anglojęzycznych poparcie to wynosiło ponad 80%, natomiast wśród frankofonów jedynie 27%.

Premier King rozpisując referendum pragnął przerzucić odpowiedzialność za pobór na społeczeństwo i opozycję, by nie wiązano mobilizacji z jego postacią. Sam na temat konieczności poboru wypowiadał się bardzo enigmatycznie: Conscription if necessary, but not necesssarilly conscription (Pobór jeśli będzie to konieczne, lecz niekoniecznie pobór). Ostatecznie polityka uników Kinga powiodła się. Liberałowie wygrali wybory 1945 roku.

Propagandowa fotografia z Manitoby pomagająca w naborze kobiet do armii.

Pobór nie rozpoczął się aż do 1944, a spośród powołanych jedynie 13 tysięcy zostało wysłanych do Europy. Pozostała liczba została zdemobilizowana zanim zakończył się cykl szkoleniowy.

Tak czy owak nieco ponad milion Kanadyjczyków wdziało mundury, a statystycznie rzecz ujmując Kanada wystawiła czwartą co do wielkości siłę w lotnictwie i trzecią w marynarce. Sama tylko marynarka handlowa zaprzężona do transportu sił i środków odbyła 25 tsiące rejsów przez Atlantyk. Kanadyjskie formacje były aktywne w każdym teatrze wojny, choć najwięcej walk przeprowadziły we Włoszech, w pólnocnej Europie i na pólnocnym Atlantyku. Życie straciło 45 tysięcy żołnierzy, a 54 tysiące odniosło rany. Wysiłek militarny kosztował Kanadę 21 miliardów dolarów (w latach fiskalnych 1939-50).

Historycy są zgodni, że wysiłek wojenny wzmocnił nie tylko ten kraj ekonomicznie ale również wyprowadził Kanadę z prowincjonalnego zaścianką, mianując jednym z głównych aktorów sceny światowej.

Największym kanadyjskim związkiem operacyjnym na froncie europejskim była First Canadian Army (1 Armia Kanadyjska), powstała w Wielkiej Brytanii na początku 1942 roku, w momencie gdy siły kanadyjskie tam stacjonujące rozrosły się do wielkości dwóch korpusów.

Niedługo potem część kanadyjskich dywizji została wysłana do Włoch, w ich miejsce pod dowództwo armii oddano więc również dywizje brytyjskie oraz polską 1 Dywizję Pancerną, gen. Maczka – wielką jednostkę pancerną Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Przerzucona do Normandii w 1944 roku, weszła 8 sierpnia 1944 w skład 1 Armii Kanadyjskiej podczas Operacji Totalize i w bitwie pod Falaise. Napiszemy o tym oddzielnie, gdyż jest to jak dotąd najsłynniejszy przykład wspólnej walki ramię w ramię Kanadyczyków i Polaków, zresztą nieco odmiennie interpretowany przez historyków obu tych krajów.

W 1 Armii Kanadyjskiej znalazły się potem również 1 Belgijska Brygada, holenderska Brygada Księżnej Ireny oraz 1 Czechosłowacka Brygada Pancerna. W okresie styczeń-marzec 1945 w skład armii tymczasowo wchodził też brytyjski XXX Korpus. Udział kanadyjskich żołnierzy zwiększył się, gdy w lutym 1945 roku do 1 AK włączono przerzucony z Włoch I Korpus Kanadyjski.

(tp)