Początki obecności francuskiej (1506-1543)
Początki obecności francuskiej (1506-1543)
Zgodnie z prawdą historyczną pierwszym Europejczykiem, który dotarł do wybrzeży Kanady i zajął ten teren w imieniu swojego mocodawcy był w 1497 Giovanni Caboto (John Cabot), włoski żeglarz w służbie angielskiego króla Henryka VII.
Giovanni Caboto
W kilka lat później przybyli Portugalczycy. Juan Fagundes, próbował założyć kolonię na Nowej Fundlandii, jednak portugalskie osiedle zostało zniszczone przez miejscowych Indian.
Anglicy uparcie badali tamte tereny w kolejnych wyprawach. W 1502 Henryk VII nadał przywilej zajmującej się tym obszarem Company of Adeventures to the New Found Lands. W 1509 Sebastian Cabot odkrył wejście do Zatoki Hudsona. W 1536 wyprawę do Nowej Fundlandii zorganizował angielski kupiec Richard Hore; liczyła ona 120 osób. Gdy wyczerpały się zapasy żywności, wśród uczestników ekspedycji doszło podobno do przypadków kanibalizmu.
W latach 1576-1578 na teren Kanady dotarły trzy wyprawy angielskiego żeglarza i pirata Martina Frobishera. W 1583 Humphrey Gilbert wziął Nową Fundlandię w posiadanie korony angielskiej, a w latach 1607-11 kilka wypraw odbył Henry Hudson, angielski żeglarz w służbie holenderskiej, który dotarł m.in. do zatoki nazwanej jego imieniem. W 1610 angielscy kupcy zawiązali New Foundland Company i rozpoczęli kolonizację Nowej Fundlandii. Stałe osadnictwo na tym terenie zapoczątkował John Guy.
Prawie równolegle w badania wybrzeży Kanady włączyli się też Francuzi. Dotarli tu Jean Dany w 1506, Thomas Aubert w 1508 i Włoch w służbie francuskiej Giovanni da Verrazzano w 1523.
Trzy ważne wyprawy do Kanady odbył Jacques Cartier. W 1534 pożeglował w górę Rzeki Świętego Wawrzyńca, odkrył Wyspę Księcia Edwarda i Wyspy Magdaleny, a także wziął ziemie Indian kanadyjskich we władanie króla Francji Franciszka I. Na czele jego trzeciej wyprawy stanął szlachcic Jean-François de La Rocque de Roberval, który podjął próbę założenia francuskiej kolonii, ale zakończyła się ona fiaskiem i w 1543 powrócił do Europy.
Koloniści z Francji przybywali co kilka lat w dziesiątkach i setkach ale ich osady upadały z powodu klimatu i wrogości Indian.
Samuel de Champlain witany przez Indian przybywa w miejsce dzisiejszego Quebec City (obraz George'a Agnew Reida)
Przełom ich osadnictwa nastąpił w 1608, kiedy to Samuel de Champlain założył fort Québec. Nawiązał przyjazne stosunki z Huronami, a nawet oddał im na wychowanie Indianom 16-letniego Étienne Brûlé’a, “pierwszego coureur des bois” (gońca leśnego).
Chłopak mieszkał przez rok nad Georgian Bay, poznając język i obyczaje Huronów. Później, jako pierwszy Europejczyk, odbył liczne podróże w regionie wszystkich Wielkich Jezior. Brał udział w licznych w owych czasach starciach Huronów z Irokezami. Został ranny w jednym z nich, a później z niejasnych powodów zginął z rąk Huronów, wśród których przez ponad 20 poprzednich lat żył w przyjaźni.
Rok 1612 to rok powstania Nowej Francji, kolonii, która z biegiem lat jako prowincja królewska sięgała aż do Zatoki Meksykańskiej!
Na samym początku borykała się jednak z takimi problemami, jak mała liczba osadników (przed 1615 było ich około 50), surowy klimat, wrogość plemion irokeskich oraz niechęć drobnych towarzystw handlowych, widzących w kolonistach konkurencję. Podstawowym źródłem utrzymania Nowej Francji był handel futrami. W 1615 do Nowej Francji przybyli pierwsi misjonarze (franciszkanie).
W 1625 Champlain zaprosił do Nowej Francji misję jezuicką. W 1627 z inicjatywy kardynała Armanda Richelieu powstała Kompania Stu Wspólników, która w 1628 została usankcjonowana przez króla Ludwika XIII. Kompania na 15 lat otrzymała wyłączność na handel z Kanadą. Wspólnicy w zamian mieli sprowadzić osadników i dbać o rozwój kolonii, jednocześnie pozwolono osiedlać się tylko katolikom, a zamieszkujący Nową Francję hugenoci mieli przejść na katolicyzm. W 1628 flotę Kompanii Stu Wspólników rozbił angielski korsarz Lewis Kirke, który później zmusił do kapitulacji Québec. Sam gubernator Champlain został odesłany do Europy.
Powrócił po 5 latach, gdy Francja na mocy pokoju odzyskała swoje zamorskie kolonie. W 1634 założył osadę Trois-Rivières, następnego roku zmarł w chwale “ojca Nowej Francji”.
W 1645 monopol handlowy nad Nową Francją przejęła Wspólnota Mieszkańców Nowej Francji i zapanował system senioralny. Koloniści dzielili się na seniorów, posiadających ziemię z nadania królewskiego, rolników, najemnych pracowników kontraktowych, mieszczan (stanowili niewielką grupę) oraz księży. Pozycja kobiet – ze względu na ich liczebność – była wyższa niż na kontynencie europejskim.
Plakat do filmu Black Robe
Francuzi prowadzili też działalność misyjną wśród miejscowych Huronów, co znakomicie obrazuje głośny kanadyjski film fabularny “Black Robe”.
W 1639 jezuici wybudowali osadę – misję pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny wśród Huronów. Misja jezuicka załamała się w 1649 w wyniku najazdów irokeskiej Ligi Pięciu Narodów. Również osoby świeckie włączały się w działalność misyjną. W 1642 powstała misyjna osada Montreal.
Od XVI wieku Indian zaczęły przetrzebiać choroby, na które byli uodpornieni Europejczycy – w ich wynikło zmarło od 60 do 90% pierwotnej ludności Kanady. Pod wpływem strat ludzkich wywołanych epidemiami plemiona indiańskie zaczęły dokonywać przymusowej “adopcji” jeńców wojennych, co dało początek wojnie żałobnej.