Nie żyje były premier Kanady, Brian Mulroney
Nie żyje były premier Kanady, Brian Mulroney
Brian Mulroney miał 84 lata. Był 18. premierem Kanady.
Caroline Mulroney potwierdziła śmierć ojca w poście w serwisie X, pisząc, że zmarł on spokojnie w otoczeniu rodziny.
Rzecznik córki Mulroneya powiedział, że były premier zmarł w szpitalu w Palm Beach, gdzie był leczony po niedawnym upadku.
Mulroney powiedziała, że ustalenia dotyczące pogrzebu zostaną przekazane w późniejszym terminie.
1/3
On behalf of my mother and our family, it is with great sadness we announce the passing of my father, The Right Honourable Brian Mulroney, Canada’s 18th Prime Minister. He died peacefully, surrounded by family.— Caroline Mulroney (@C_Mulroney) February 29, 2024
Mulroney był premierem od 1984 roku do roku 1993. Był znany ze swojej polityki środowiskowej i gospodarczej, w tym traktatu o ograniczeniu kwaśnych deszczy oraz umowy o wolnym handlu NAFTA.
Zeszłego lata Mulroney przeszedł operację serca, a na początku roku był leczony z powodu raka prostaty.
Chłopiec z Baie-Comeau
Zanim został pierwszym Quebec-czykiem, który przewodził Konserwatystom w XX wieku, Mulroney był chłopcem z Baie-Comeau.
Urodził się 20 marca 1939 roku w odizolowanym miasteczku hutniczym na północnym wybrzeżu Quebecu. Lata spędzone w Baie-Comeau wywarły na niego głęboki wpływ.
Miasto było w przeważającej mierze frankofońskie. Większość towarzyszy zabaw Mulroneya nie mówiła po angielsku, więc dorastał w przekonaniu, że nie ma nic niezwykłego w dwujęzyczności.
Młyn miejski był własnością amerykańską. Mulroney wychowywał się w przekonaniu, że amerykańskie inwestycje oznaczają miejsca pracy dla jego ojca i innych rodzin w Baie-Comeau. Będąc premierem złagodził ograniczenia dotyczące amerykańskich inwestycji w Kanadzie.
Czcił swojego ojca Bena, elektryka, który nauczył go, jak ważna jest lojalność. Jego ojciec zawsze głosował na Liberałów, ale podczas studiów Mulroney stał się wybitnym młodym Torysem.
Jego wybór polityczny był dziwaczny jak na młodego Quebec-czyka w czasie, gdy Liberałowie mieli kontrolę nad polityką federalną w tej prowincji.
Udał się na konwencję przywódców Torysów w 1956 roku z zamiarem głosowania na Daviego Fultona, ale był zahipnotyzowany płomennym przemówieniem Johna Diefenbakera.
17-letni student z Quebecu i 61-letni populista z Prerii nawiązali później niezwykłą przyjaźń, z którą młody Mulroney obnosił się wśród swoich zdumionych kumpli, gromadząc ich w pokoju i kontaktując się z szefem przez telefon.
Mulroney zyskał popularność w Quebecu w 1974 roku, kiedy premier Robert Bourassa mianował go członkiem komisji Cliche badającej przemoc związkową w branży budowlanej.
Dochodzenie doprowadziło do sensacyjnych nagłówków o sabotażu związkowym i skandalicznym przekroczeniu kosztów. Dzięki temu każdego wieczoru na ekranach telewizorów pojawiał się swobodnie dwujęzyczny młody prawnik z mówiący ciepłym, „miodowym” (jak to wówczas określano) barytonem.
Brian Mulroney loved Canada. I’m devastated to learn of his passing.
He never stopped working for Canadians, and he always sought to make this country an even better place to call home. I’ll never forget the insights he shared with me over the years – he was generous, tireless,…
— Justin Trudeau (@JustinTrudeau) February 29, 2024
Praca w komisji i częsta obecność w telewizji wypchnęły Mulroneya z zaplecza politycznego na orbitę niektórych wpływowych patronów Torysów. Szybko stał się faworytem do zastąpienia Roberta Stanfielda na stanowisku lidera Konserwatystów.
Jednak oddolni delegaci na konwencję w 1976 roku obawiali się powiązań korporacyjnych Mulroneya i podejrzewali, że jego gładkość języka maskuje powierzchowność myślenia.
Joe Clark, wówczas mało znany poseł z Alberty, wyprzedził Mulroneya w drugiej turze i wygrał konwencję w trzeciej stając na czele Konserwatystów.
Zostań kolejnym premierem
Klęska mniejszościowego rządu Clarka i wskrzeszenie rządu Liberałów w 1980 roku wywołały wśród Torysów chęć pozbycia się Clarka.
Publicznie Mulroney przysięgał lojalność Clarkowi. Prywatnie jego przyjaciele z partii gorączkowo pracowali nad osłabieniem go i wymuszeniem rewizji przywództwa.
Prowadzili zaciekłą wojnę partyzancką przeciwko Clarkowi. Byli podekscytowani, gdy Clark powiedział na partyjnej konwencji w 1983 roku, że będzie głosował na przywódcę pomimo poparcia dwóch trzecich swojej partii.
Mulroney wygrał konwencję przede wszystkim dzięki obietnicy otwarcia drzwi Torysom w Quebecu. Drzwi te zostały zaryglowane przed Konserwatystami z jednym wyjątkiem, odkąd sto lat wcześniej powieszono Louisa Riela.
4 września 1984 roku. – w dniu wyborów – Torysi Mulroneya wyważyli drzwi Quebecu. Prowincja wybrała 58 konserwatywnych parlamentarzystów, w większości nieznanych polityków spoza swoich okręgów.
Mulroney zdobył największą liczbę mandatów w historii – 211 z 282 parlamentarzystów – i został 18. premierem Kanady. Było to osiągnięcie, któremu w XX wieku dorównał tylko jeden inny przywódca Konserwatystów — bohater Mulroneya, John Diefenbaker.
Dwujęzyczny Mulroney zrobił to, czego nie mógł jednojęzyczny Diefenbaker: 21 listopada 1988 roku zdobył mandat drugiej większości po zaciętych wyborach w sprawie wolnego handlu ze Stanami Zjednoczonymi.
Jego miesiąc miodowy z kanadyjską opinią publiczną trwał niecały rok po zwycięstwie w 1984 roku.
"It is with great sadness that Canadians learn of the loss of one of our greatest ever statesmen, the Right Honourable Brian Mulroney. The love and prayers of all Canadians go to his beloved children, Caroline, Ben, Mark and Nicolas, and the love of his life, his best friend and… pic.twitter.com/BBYU8Zejxh
— Pierre Poilievre (@PierrePoilievre) February 29, 2024
Torysi mieli nadzieję, że Mulroney stanie się kanadyjską wersją Johna F. Kennedy’ego. Te nadzieje rozwiały szybko się rozwiały, gdy odwieczne praktyki polityczne, takie jak patronat, zrodziły odwieczne polityczne skandale.
Ośmiu ministrów zostało zmuszonych do rezygnacji z gabinetu Mulroneya podczas jego pierwszej czteroletniej kadencji. Żaden ze skandali nie dotknął osobiście Mulroneya, ale jego autorytet został podważony ze względu na powoływanie ministrów o wątpliwym charakterze.
Dwa lata po wyborach sondaże wskazywały, że Konserwatyści cieszą się poparciem około 20 procent Kanadyjczyków, co plasuje tę partię na trzecim miejscu za Liberałami i Nowymi Demokratami.
Wyzwania konstytucyjne
Nawet jeśli na niektórych frontach polityki panowały wahania, jego zaangażowanie na rzecz Quebecu nie budziło wątpliwości. Przekonał pierwszych ministrów, aby za priorytet uznali zdobycie poparcia Quebecu dla odnowionej Konstytucji.
Nikt nie spodziewał się, że odegra rolę akuszerki w umowie, która zdobędzie jednomyślne poparcie wszystkich prowincyjnych premierów, kiedy w 1987 roku zaprosił ich na mało znane rekolekcje rządowe w Gatineau Hills na północ od Ottawy.
Cały kraj był zaskoczony, gdy ich spotkanie doprowadziło do Porozumienia w sprawie Jeziora Meech. Pakiet obejmował uznanie Quebecu za odrębne społeczeństwo i dał wszystkim prowincjom większy wpływ na powoływanie senatorów i sędziów Sądu Najwyższego Kanady.
Od czasów Konfederacji żaden premier nie był w stanie osiągnąć jednomyślnego porozumienia w sprawie Konstytucji.
Ta jednomyślność trwała tak długo, jak trwała zmiana władz trzech prowincji. Były premier Pierre Trudeau, od dawna na emeryturze, ale nadal wpływowy, zaatakował pakt ze świetnym skutkiem.
I am saddened to hear of the death of the Right Honourable Brian Mulroney.
He made an important contribution to Canada, including protecting our environment – leading the world in tackling acid rain and banning chemicals that were destroying the ozone layer.
— Jagmeet Singh (@theJagmeetSingh) February 29, 2024
Dwa lata później Mulroney osiągnął konsensus w sprawie jeszcze szerszego porozumienia konstytucyjnego – porozumienia z Charlottetown. Quebec nadal byłby uznawany za odrębne społeczeństwo, ale tubylcy uzyskali prawo do samodzielnego rządzenia. Senat miał zostać przebudowany tak, aby każda prowincja była reprezentowana w równym stopniu przez wybieranych senatorów.
Każdy prowincyjny premier i aborygeński przywódca entuzjastycznie wspierał to porozumienie. Wstępne wyniki sondaży sugerowały, że większość Kanadyjczyków zrobiła to samo, więc Mulroney zdecydował się poprosić wyborców o poparcie paktu w pierwszym od 50 lat referendum w Kanadzie.
Jednak poparcie dla nich osłabło podczas trwającej miesiąc kampanii referendalnej.
Wyborcy w sześciu prowincjach, w tym w Quebecu, powiedzieli „nie” porozumieniu z Charlottetown, a Mulroney porzucił wysiłki na rzecz zmiany Konstytucji.
Wolny handel, GST i skandal Airbusa
Gospodarka prawdopodobnie odciśnie najtrwalsze piętno Mulroneya.
Wolny handel zasadniczo zrestrukturyzował stosunki gospodarcze kraju ze Stanami Zjednoczonymi i zmusił kanadyjskie przedsiębiorstwa do wprowadzenia bolesnych dostosowań.
Zmienił sposób opodatkowania Kanadyjczyków, wprowadzając podatek od towarów i usług. Środek ten miał na celu zastąpienie ukrytego podatku. Zmiany wprowadzono w chwili, gdy kraj miał doświadczyć najpoważniejszego pogorszenia koniunktury gospodarczej od czasu Wielkiego Kryzysu.
Liczba upadłości osiągnęła rekordowy poziom. Ponad 1,6 miliona ludzi zostało bez pracy. Wielu z nich z powodu nagłych zwolnień i zamykania zakładów. Podatki w Kanadzie rosły szybciej niż w jakimkolwiek innym kraju G7.
Zniósł premię za dziecko, sprzedał Air Canada i pociął CBC i Via Rail – instytucje symbolizujące kraj.
Były to bardzo bolesne kroki. Jego niepopularność ostatecznie zmusiła Mulroneya do rezygnacji ze stanowiska.
Sondaże sugerowały, że jego osobistą ocenę akceptacji można mierzyć jednocyfrowymi liczbami. Konserwatyści pozostali w tyle za Liberałami, NDP i początkującą Partią Reform przez większą część 1992 roku i do 1993 roku. Jednak nawet wtedy jego klub pozostał lojalny, zjednoczony osobistym stylem przywództwa Mulroneya, który pamiętał o wszystkich urodzinach, wiwatował przy każdym porodzie i weselu, okazywał współczucie przy okazji każdej śmierci.
Swoją rezygnację ogłosił 24 lutego jako najmniej popularny premier w historii współczesnych sondaży. Oficjalnie opuścił urząd w czerwcu, a jego następca, Kim Campbell, zaledwie kilka tygodni później poprowadziła Torysów do niszczącej porażki.
Nawet po odejściu ze stanowiska nie mógł pozbyć się podejrzeń, które go dręczyły, zwłaszcza zarzutów, które krążyły wokół sprawy zakupu samolotów Airbus przez Air Canada w 1988 roku. W roku 1997 wygrał pozasądową ugodę z ówczesnym liberalnym rządem w związku z pozwem o zniesławienie w związku z dochodzeniem RCMP w sprawie Airbusa.
Jednak w 2008 roku Mulroney stanął w obliczu żenującego publicznego grillowania przed publicznym dochodzeniem, którego zadaniem było zbadanie jego relacji z Karlheinzem Schreiberem, podejrzanym niemiecko-kanadyjskim biznesmenem powiązanym z aktami Airbusa, który ostatecznie trafił do niemieckiego więzienia za uchylanie się od płacenia podatków.
Mulroney zeznał, że przyjął pieniądze na lobbowanie w zagranicznych rządach w imieniu Schreibera, zaprzeczając twierdzeniom Schreibera, że pieniądze te przeznaczono na lobbowanie wobec rządu kanadyjskiego.
Były premier stwierdził, że nie miał racji, zabierając 1000-dolarowe banknoty Schreibera i przechowując je w sejfie osobistym, a później w skrytce depozytowej. Powiedział, że przez lata zwlekał z płaceniem podatków od tych pieniędzy, ponieważ uważał je za zaliczkę, a nie dochód.
Sędzia Jeffrey Oliphant stwierdził problemy w zeznaniach obu mężczyzn. W raporcie końcowym Oliphanta znaleziono bałagan kłamstw, sprzeczności, wyrachowanych zatajeń i nierozwiązanych pytań. Ostatecznie jednak, pomimo rozbieżności, Oliphant stwierdził jedynie, że Mulroney naruszył swój własny kodeks etyczny.
Szanowany Mąż Stanu
Jednak Mulroney pozostał szanowanym mężem stanu w społeczności międzynarodowej. Został konsultantem biznesowym i objął lukratywne stanowiska dyrektorskie w zarządach największych światowych korporacji.
W 1998 roku został towarzyszem Orderu Kanady. Były też inne międzynarodowe nagrody.
W 2004 roku on i była premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher jako pierwsi zagraniczni dygnitarze wygłosili pochwały dla amerykańskiego prezydenta podczas przemówienia na pogrzebie Ronalda Reagana.
Mulroney przez całe życie borykał się z problemami zdrowotnymi. Przez lata był nałogowym palaczem, zanim rzucił palenie gdy w 2005 roku stwierdzono u niego zmianę w płucu i przeszedł pomyślną operację. Jednak później rozwinęło się u niego zapalenie trzustki i spędził kilka tygodni w szpitalu.
W kwietniu Mulroney był leczony w Montrealu z powodu raka prostaty.
Były premier Brian Mulroney na zdjęciach
Na podst. Canadian Press