Bitwa pod Quebec (1690) i w Zatoce Hudsona (1697)

Bitwa pod Quebec (1690) i w Zatoce Hudsona (1697)

Najbliższe epizody poświęcamy najważniejszym bitwom z  wczesnej historii Kanady w chronologicznym porządku.

Artyleria Quebecu ostrzeliwuje flotę Nowej Anglii

Bitwa pod Quebec (1690)

Po zdobyciu Port Royal w Nowej Szkocji (patrz wcześniej) Anglicy spróbowali zająć Quebec (stolicę Nowej Francji) przy użyciu amerykańskiej milicji kolonialnej, jednak akcja skończyła się niepowodzeniem. Pod Beauport wylądowały brytyjskie siły inwazyjne dowodzone przez Williama Phipsa (2300 regularnych żołnierzy, 60 Indian, 6 dział). Dostarczyła ich flota angielska w sile 34 okrętów.

Wojska te zostały jednak odrzucone przez hrabiego Frontenaca (w tym czasie gubernatora Nowej Francji, 2000 milicji) przy pomocy ostrzału artyleryjskiego prowadzonego ze szczytu urwiska. Podczas odwrotu spod Quebeku, sztormy zatopiły 3 okręty, a ospa opanowała pozostałe. W walce przeciwko Francuzom zginęło tylko 30 Anglików, a 50 zostało rannych. Za to choroby i rzeka Świętego Wawrzyńca pochłonęła 1000 ofiar więcej.

W tym czasie w Polsce: Króluje chwalebnie Jan III Sobieski, który miał na pieńku z Francją ze względu na jej koalicję z Turcją, z którą ciągle się zmagał militarnie. Poza tym Francja nie kojarzyła mu się zbyt dobrze, gdyż cierpiał na przywleczony stamtąd syfilis.

Bitwa w Zatoce Hudsona (1697)

Bitwa morska (zwana także bitwą pod faktorią York lub bitwą w Zatoce), która rozegrała się pomiędzy flotyllą francuską, a siłami Kompanii Zatoki Hudsona na Zatoce Hudsona u ujścia Rzeki Nelsona. Technicznie zaliczona jest do wojny Ligi Augsburskiej i jako epizod prawie dwustuletniego konfliktu pomiędzy Anglią a Francją.

5 września jeden francuski okręt wojenny dowodzony przez kapitana Pierre’a Le Moyne D’Iberville’a (korsarza, wojownika i kupca) pobił brytyjską flotyllę dowodzoną przez kapitana Johna Fletchera.

Statek flagowy D’Iberville’a “Pelican” (44 działa) był częścią dużej eskadry francuskiej skierowanej do walki w celu usunięcia angielskiej kontroli nad Zatoką Hudsona. Przed bitwą “Pelican” oddzielił się od reszty francuskiej eskadry z powodu gęstej mgly. Tak doszło do rzadko spotykanej spektakularnej akcji pojedynczego okrętu przeciwko znacznie przeważającym siłom.

W miarę jak “Pelican” posuwał się na południe przy pięknej pogodzie, zbliżył się do faktorii York. Grupa żołnierzy wylądowała na brzegu w celu rozpoznania fortu. Kapitan D’Iberville pozostał na pokładzie okrętu. Podczas gdy znajdujący się na brzegu żołnierze prowadzili rozpoznanie fortu, D’Iberville dostrzegł żagle i maszty zbliżających się okrętów. Początkowo myślał, że to przybywa reszta jego eskadry, więc wypłynął im na spotkanie. Po chwili D’Iberville zdał sobie sprawę, że zbliżające się okręty nie są francuskie, lecz stanowią angielską eskadrę złożoną z okrętu wojennego “Hampshire” (56 dział) oraz dwóch uzbrojonych statków handlowych “Dering” (36 dział) oraz “Hudson’s Bay” (32 działa).

D’Iberville, pomimo że część jego sił będąca na brzegu była nieosiągalna, zdecydował się przyjąć bitwę. Rozpoczęła się wymiana ognia działowego, ale gdy minęły dwie i pół godziny, D’Iberville na tyle zbliżył się do Anglików, że mógł doprowadzić do abordażu flagowca “Hampshire”. W miarę trwania krwawych zmagań wydawało się, że Anglicy zaczynają zdobywać przewagę, gdyż wielu członków załogi “Pelicana” zaczęło wpadać do wody. Kapitan Fletcher zażądał od D’Iberville’a by się poddał, lecz D’Iberville odmówił. Gdy podobno Fletcher szklanką wina wznosił toast na cześć dzielności D’Iberville’a, eksplodowała prochownia fregaty “Hampshire”, która wybuchła i zatonęła razem z załogą liczącą 290 marynarzy.

Pozostałe dwa statki Brytyjczyków odegrały niewielką rolę w końcowej fazie bitwy. “Hudson’s Bay” został uszkodzony i opuścił banderę na znak kapitulacji jeszcze zanim “Hampshire” wyleciał w powietrze. “Dering” wyrwał się z bitwy i uciekł, a “Pelican” był za bardzo uszkodzony by podjąć za nim pościg. Jego szkodzenia były bardzo poważne. Dziura poniżej linii wodnej przesądzała o losie okrętu. Przybycie reszty francuskiej eskadry doprowadziło do kapitulacji faktorii York 13 sierpnia.

Zatonięcie "Pelicana" (rycina z 1722)

Ciężko uszkodzony “Pelican” zanim zdołał schronić się w którymś z portów, został zatopiony przez arktyczny sztorm. Życie straciło 23 francuskich marynarzy.

Skutkiem tej bitwy było zdobycie przez Francuzów faktorii York w Manitobie, handlowej placówki Hudson’s Bay Company. Tym samym Francuzi z Nowej Francji wyparli Brytyjczyków z większej części wybrzeża Zatoki Hudsona i Zatoki Jamesa. Dążyli także do zablokowania brytyjskiej żeglugi na tych akwenach.

Warto przy okazji dodać, że pod rozkazami kapitana d’Iberville’a służył jako marynarz Andrzej Wilk, którego historyk Jan Grabowski z Uniwersytetu Ottawskiego uznaje za pierwszego historycznie Polaka na kanadyjskiej ziemi. Poświęcimy mu w przyszłości obszerny materiał.

W tym czasie w Polsce: Królem-elektem staje się Saksończyk August II Mocny, zjednując (przekupując) sobie większość szlachty, której kandydatem był wcześniej francuski książe Conti.

Oprac. tp