„Misja Karskiego“ w muzeum w Ottawie
„Misja Karskiego“ w muzeum w Ottawie
Canadian War Museum we współpracy z Ambasadą RP w Ottawie otworzyły specjalną ekspozycję poświęconą Janowi Karskiemu, legendarnemu kurierowi i emisariuszowi Polskiego Państwa Podziemnego, który ryzykując swym życiem przekazywał informacje o niemieckich zbrodniach bezpośrednio do polskiego rządu na emigracji.
Ekspozycja pod nazwą „The World Knew – Jan Karski’s Mission for Humanity“ przedstawia fakty dotyczące czterech misji z okupowanej Europy do Aliantów. Powstała w Muzeum Historii Polski we współpracy z polskim MSZ.
– To opowieść o odwadze i współczuciu – mówi dyrektor generalny muzeum w Ottawie James Whitham.
Jan Karski
Jan Karski (właściwie Jan Romuald Kozielewski) był obywatelem Polski, a później Stanów Zjednoczonych. Latem 1942 roku Cyryl Ratajski, Delegat Rządu na Kraj, powierzył mu misję do premiera, generała Władysława Sikorskiego, a także do swoich przedstawicieli w Londynie: przywódcy PPS, Stronnictwa Narodowego, Stronnictwa Pracy i Stronnictwa Ludowego. Karski wypełniając powierzoną mu misję udał się do okupowanej Polski. Dwukrotnie, w tajemnicy przed administracją niemiecką, udawał się do getta warszawskiego. Aby zebrać dalsze materiały, w przebraniu niemieckiego żołnierza wszedł do obozu przejściowego dla Żydów w Izbicy.
Jesienią 1942 roku wyprawił się do Wielkiej Brytanii z najważniejszą misją swojego życia, podczas której jako naoczny świadek zdał relację o eksterminacji Żydów. 
Przekazał także informacje o strukturze, organizacji i funkcjonowaniu Państwa Podziemnego w okupowanej Polsce. Rząd generała Sikorskiego postanowił „Raport Karskiego” przekazać z prośbą o pomoc rządom Anglii i USA. Na podstawie dokumentów przywiezionych przez Karskiego w postaci mikrofilmów i potwierdzonych jego świadectwem, ówczesny minister spraw zagranicznych w rządzie RP w Londynie, Edward Raczyński, przygotował i 10 grudnia 1942 przedstawił aliantom szczegółowy raport o holokauście
W lipcu 1943 roku Karski został przyjęty przez Franklina Delano Roosevelta, prezydenta USA. Polski wysłannik apelował do przedstawicieli najwyższych władz alianckich o ratunek dla Żydów. Proponował wystosowanie ultimatum wielkich mocarstw wobec Niemiec, że jeżeli nie zaprzestaną mordu na Żydach, zbombardowane zostaną ich miasta.
W Ameryce przedstawiał swój „raport” wszędzie, gdzie udało mu się dotrzeć – politykom, biskupom, przedstawicielom mediów i przemysłu filmowego z Hollywood oraz artystom. Wyuczył się go na pamięć i streścił w 18 minutach, tak aby nie „nudzić” słuchaczy. Jednak nigdzie nie znalazł zainteresowania tragedią narodu żydowskiego. Wiele osób, z którymi rozmawiał, nie wierzyło w jego relacje i uznawało je za propagandę polskiego rządu na wychodźstwie. To, co opowiadał Karski, niektórzy jego rozmówcy określali jako niewiarygodne i być może byli szczerzy. W 1944 roku napisał bestseller „Story of a Secret State“. Nakład książki osiągnął wielkość 360 tysięcy egzemplarzy.
Po wyzwoleniu obozów koncentracyjnych dominującą reakcją był szok. To, co tam zastawano, szokowało wkraczających żołnierzy sowieckich, amerykańskich i brytyjskich. Zdjęcia obiegały cały świat, gazety biły na trwogę, opinia publiczna była zszokowana.
Za swoją działalność Karski został dwukrotnie odznaczony Orderem Virtuti Militari w latach 1941 i 1943. Zmarł w 2000 roku w Waszyngtonie.
Ekspozycja prezentowana jest w lobby Kanadyjskiego Muzeum Wojny w dniach 14-29 listopada.