Lech A. Hałko

Lech A. Hałko

Był znanym w Polonii społecznikiem, architektem, publicystą i byłym powstańcem warszawskim, autorem świetnie przyjętej książki o Powstaniu.

Lech A. Hałko urodził sie 25 sierpnia 1925 roku w Warszawie. W czasie okupacji już od roku 1940 brał czynny udział w działalności konspiracyjnej.

Był m. in. łącznikiem w Tymczasowym Komitecie Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty – z zadaniem dostarczania do warszawskiego getta podrobionych dokumentów i broni.

Naukę kontynuował w Liceum Budowlanym przy Politechnice Warszawskiej na wydziale architektury wnętrz.

Podobizna st. strz. Lecha Hałko , ps.„Cyganiewicz” narysowana przez kpr. pchor. Stanisława Kopfa, ps. „Malarz” dnia 13 września 1944 r. na pozycji frontowej w gruzach Poczty Głównej na Placu Napoleona, dziś nazwanego Placem Powstańców.

W Powstaniu Warszawskim był żołnierzem 433 plutonu X zgrupowania Wojskowej Służby Ochrony Powstania, który po walkach na Woli został odkomenderowany na Starówkę i przyłączony do 101 Kompanii, batalionu “Bończa”, zgrupowania “Róg”. Walczył na Zamku Królewskim, Kanonii, w Katedrze Św. Jana, na barykadach ul. Świętojańskiej, Piwnej, Jezuickiej, Celnej i na Rynku Starego Miasta.

Po przejściu kanałami do Środmieścia brał udział w obronie Powiśla, a następnie Śródmieścia Północnego. Walczył m. in. na ul. Hortensji, Chmielnej, Brackiej i na terenie Poczty Głównej przy ul. Napoleona.

Swoje przeżycia z Powstania Hałko opisał w wysoko ocenionej książce “Kotwica Herbem Wybranym”, którą czyta się z zapartym tchem. sWybitny brytyjski historyk prof. dr Norman Davies w swoim monumentalnym dziele “POWSTANIE ’44” w polskim wydaniu i w angielskim wydaniu “RISING ’44, The Battle of Warsaw”, umieścił w całości dwa rozdziały z tej książki.

Po kapitulacji Powstania Hałko poszedł do niewoli, z której wielokrotnie próbował uciec. Złapany w Dreźnie, został brutalnie pobity przez Gestapo.

Po kolejnej ucieczce w drodze do Polski trafił do partyzantki czeskiej, w której służył do końca wojny.

W lipcu 1945 roku wstąpił do 2 Korpusu gen. Władysława Andersa we Włoszech, skąd wyjechał do Anglii.

Po demobilizacji rozpoczął  1948 roku studia na wydziale architektury Polish University College w Londynie, które ukończył z wyróżnieniem.

Fotografie autora z okresu służby w 2 Korpusie Polskim gen. Andersa w Ankonie (Włochy).

W roku 1953 wyemigrował do Kanady, gdzie pracował m.in. na stanowisku kierownika działu dokumentów konstrukcyjnych największego w Kanadzie konsorcjum architektów i inżynierów: University Planners, Architects & Consulting Engineers (UPACE). Był jednym z pierwszych w Kanadzie Registered Spec. Writers. W roku 1973 objął stanowiska Kierownika Działu Dokumentów Konstrukcyjnych Ministerstwa Robot Publicznych (Public Works Canada). Na prośbę Royal Architectural Institute of Canada opracował nowe wydanie II tomu “Canadian Book of Practice for Architects”. Jako członek  Stowarzyszenia Ontaryjskich Architektów oraz Królewskiego Instytutu Architektury w Kanadzie praktykuje do roku 1989, kiedy ze względów zdrowotnych przerywa pracę zawodową.

W uznaniu za osiągnięcia na polu zawodowym został mianowany przez Radę Stowarzyszenia Architektów w Ontario (Council of the Ontario Association of Architects) „Dożywotnym Członkiem Stowarzyszenia” (Life Member of the Association.) oraz mianowany przez Royal Architectural Institute of Canada (Królewski Instytut Architektury w Kanadzie) Dożywotnym Członkiem Instytutu (Life Member).

Inż. arch. Lech A. Hałko, przewodniczący Komisji Wyborczej 44, uparł się, że w dniu wyborów polski Orzeł na Konsulacie R.P. powinien przywdziać nową koronę, którą własnoręcznie wykonał. I dopiął swego!

Poza działalnością zawodową brał czynny udział w pracach organizacji kombatanckich. Był również jednym z dyrektorów – założycieli Polskiej Naukowej Fundacji w Północnej Ameryce, która podjęła zadanie obrony dobrego imienia Polski i Polaków za granicą. Brał czynny udział w pracach Komitetu Technologicznej Współpracy z Polską, pod egidą Stowarzyszenia Techników Polskich w Kanadzie.

Pomagał polskim uchodźcom w osiedleniu w Kanadzie. Razem z małżonką sponsorował i zapewnił kwaterę i opiekę dla 30 osób.

Publikował w anglosaskiej i polskiej prasie artykuły mające na celu szerzenie prawdy o sytuacji politycznej w Polsce i w obronie dobrego imienia Polski, Polaków i Polonii.

Hałko zajmował się też intensywnie propagowaniem w kraju i zagranicą twórczości swojego wuja Feliksa Konarskiego – słynnego Ref-Rena – pisarza, poety, kompozytora, aktora, autora około 2,000 wierszy i piosenek, z których najbardziej znaną jest pieśń „Czerwone Maki na Monte Cassino”.

W roku 1939, po kapitulacji Warszawy pewien polski oficer idąc do niewoli zakopał swój hełm w domowym ogródku, o czym powiedziała mi jego żona. W sierpniu 1944 r. wykopaliśmy ten hełm i od tego czasu służył mi przez 63 dni powstańczych walk. Przegniłą skórzaną wkładkę musiałem zastąpic beretem na metalowej obręczy, namalowałem białą farbą Orła, a w środku mój pseudonim : „Cyganiewicz”.
Po kapitulacji, przed pójściem do niewoli, zakopałem mój hełm i pistolet maszynowy Sten w gruzach Poczty Głównej – naszej ostatniej frontowej pozycji. Nie przypuszczałem, że go jeszcze kiedyś zobaczę, a jednak…
Kiedy odwiedziłem Polskę w roku 1975 i spotkałem kolegów z 101 Kompani – jeden z nich wręczył mi mój hełm, który wykopał.
Za specjalnym zezwoleniem Muzeum Wojska Polskiego przywiozłem go do Kanady, gdzie jest dla mnie bezcenną, powstańczą pamiątką.

Odznaczenia wojskowe i cywilne:

1947   –   Krzyż Walecznych

1948   –   Medal Wojska Polskiego

1948   –   Brytyjski Medal Zwycięstwa (Victory Medal)

1973   –   Krzyż Armii Krajowej

1973   –   Srebrna Pamiątkowa Odznaka Czeskich Partyzantów

1973   –   Srebrna Odznaka Honorowa Federacji Światowej S.P.K.

1976   –   Złoty Krzyż Kombatancki S.P.K. w Kanadzie

!978   –   Złota Odznaka Honorowa Ontario Ministry of Citizenship

1986   –   Złoty Krzyż Zasługi

1989   –   Medal Skarbu Narodowego

1991   –   Brązowy Krzyż Kombatancki S.P.K. w Kanadzie

1991   –   Medal 25-lecia Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Kanadzie

1992   –   Złoty Krzyż Kombatancki S.P.K. w Kanadzie

1993   –   Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (Polonia Restituta)

1993   –   Warszawski Krzyż Powstańczy

1993   –   Złota Odznaka Honorowa Federacji Światowej S.P.K.

1993   –   Brytyjski Medal Jeńców Wojennych

1996   –   Odznaka Weterana Walk o Niepodległość

2006   –   Medal Pro Memorial

2006   –   Złoty Medal Wojska Polskiego

Pogrzeb odbył się w sobotę 27 czerwca. Nekrolog w Toronto Star  TUTAJ.