Strach

Strach

Z definicji, strach jest to stan, wywołany przez nasze postrzeganie zagrożenia, zarówno zagrożenia fizycznwgo jak i psychicznego.  Z jednej strony jest to emocja potrzebna, abyśmy przygotowali się do obrony, kiedy grozi nam niebezpieczeństwo, a z drugiej – nadmierne lub zbyt częste występowanie strachu hamuje nasz rozwój, a w skrajnych wypadkach paraliżuje nas (psychicznie i fizycznie).
Niepokojące uczucia, wywołują w naszym ciele reakcje biochemiczne. Niektóre z nich mają podłoże genetyczne i wtedy trudniej jest radzić sobie z uczuciem strachu. Co ciekawe, że w nas zachodzą te same reakcje chemiczne w sytuacji, kiedy boimy sie egzaminu,co pójścia na randkę lub ukąszenia żmiji.
Z punktu widzenia poczucia szczęścia, nie oznacza to, że mamy się zupelnie wyzbyć uczucia strachu, co zresztą jest niemożliwe, powinniśmy natomiast poznać tę emocję lepiej, pozać jej źródła i rodzaje oraz umieć ocenić, kiedy sytuacja jest prawdziwym zagrożeniem, a kiedy tylko naszym wyobrażeniem.
Wyobrażony strach i lęki często prowadzą do zbytniego unikania ciekawych doświadczeń, do odizolowania, stagnacji czy nawet depresji. Istenieje wiele podziałow psychologicznych strachu. Strach, jak i wszystkie inne emocje, w zasadzie daje nam informacje o naszym stanie psychofizycznym. Zapoznajmy się z prostym podziałem, który opisuje Anna Sierant w swoim artykule (poradnikzdrowie.pl grudzień, 2015):
Strach biologiczny – powstaje, gdy człowiek znajduje się w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia. Do lęku biologicznego zalicza się strach przed śmiercią, czy cierpienie na poważną chorobę; a także lęk, który odczuwamy, idąc samotnie nocą przez ciemną ulicę.
Strach społeczny – występuje, gdy dana osoba obawia się wchodzić w relacje z innymi ludźmi. Nie jest to fobia społeczna, skutkująca obawą przed wyjściem z domu, by nie spotkać kogoś innego, a strach pojawiający się np. w czasie wytąpień, podczas poznawania nowych osób, w momentach, gdy dana osoba jest poddawana ocenie przez inne osoby.
Strach moralny – powoduje obniżoną pewność siebie, wyrzuty sumienia i poczucie bycia niewystarczająco dobrym – zgodnie z przyjętymi przez siebie bardzo wysokimi wymogami moralnymi.
Strach dezintegracyjny – powstaje, gdy równowaga między człowiekiem a środowiskiem, w którym żyje, zostaje zaburzona, na przykład sytuacja, gdy dana osoba nie może poradzić sobie z przeżytym wypadkiem, który zachwiał jej dotychczasową równowagę psychiczną.
Stopień reakcji emocjonalnej na strach jest bardzo indiwidualny. Jak już wspomnialam, dużą rolę odgrywa genetyka, ale także nasza zdolność myślenia pozwala nam na kojarzenie pewnych doświadczeń i ich interpretacji. Jeśli mamy zbyt bujną wyobraźnię i widzimy tylko zagrożenia i negatywne konsekwencje, to może to prowadzić do patologicznych lęków i fobii.
Lęk staje się męczący, jeśli stale dominuje w naszych zachowaniach i nie pozwala na swobodę w działaniu. Wtedy reakcje lękowe tracą swoją przystosowawczą funkcję i nie są adekwatne do bodźców.
Ćwiczenie # 1
Przypomniej sobie kilka sytuacji, kiedy naprawdę zawładnął tobą ogromny strach. Przeprowadź klasyfikację czy było to zagrożenie życia, czy strach społeczny lub też urażone ego? Przeanalizuj, które z tych sytuacji były emocjonalnie wyolbrzymione, gdyż wyobraziłas/ wyobraziłeś sobie bardziej negatywne konsekwencje, niż to miało miejsce.
Ćwiczenie # 2
Jakie najczęściej towarzyszą ci objawy somatyczne podczas odczuwania strachu?
pocenie się
drżenie rąk, kolan, całego ciała
tężenie mięśni
objawy napięciowe ze strony obręczy barkowej, kręgosłupa
świąd skóry
bóle brzucha
zawroty głowy
mrowienie
ból serca, kołatanie serca
zakłócenia oddychania
Wymioty, biegunka, moczenie się
Jak sobie radzić ze strachem? Najpierw musimy nauczyć się odróżniać strach od fobii. Kiedy zaczynamy odczuwać strach, przeanalizujmy najpierw czy ten stan lub dana sytuacja mieści się w ramach prawdopodobieństwa, czy jest możliwe, że to, czego się boimy, stanie się. Czy też jest  to irracjonalny lęk. O ile strach wywołują najczęściej zewnętrzne okoliczności, o tyle fobia jest bardziej związana z wewnętrznymi reakcjami. Trudno ją zdefiniować i wskazać jej źródło.
Różnicę między strachem a fobią świetnie wyjaśnia Anna Sierant przytaczając przykład  z pająkami. Strach przed tym stworzeniem polega na tym, że co prawda boimy się go, możemy nawet krzyknąć na  jego widok, jednak jesteśmy w stanie przebywać z nim w jednym pomieszczeniu, potrafimy zastosować środki, które pozwolą np. przenieść pająka na zewnątrz pokoju, w którym się znajdujemy. Natomiast lęk (arachnofobia) uniemożliwia zbliżenie się do pająka, powoduje dreszcze, wymioty, ataki paniki. Pojawiają się także urojenia z pająkami w roli głównej: dana osoba wyobraża sobie, że bezkręgowce chodzą po niej, czają się za łóżkiem, pojawiają się również koszmary senne.
Jedną z metod radzenia sobie z lękami i fobiami jest oswojenie strachu i racjonalizacja. Należy mówić o tym, co wywołuje w nas strach i przeciwstawiać się sytuacjom, które wydają nam się groźne. Nowe, pozytywne doświadczenia pomogą nam zrozumieć, że często  „strach ma wielkie oczy” i sytuacja nie zagrażała nam do tego stopnia, jak  wcześniej nam się wydawało.
Na przykład strach przed egzaminem możemy pokonać dobrym przygotowaniem i dobra ocena pokaże nam, że nie ma się czego bać, a juz przynajmniej nie do tego stopnia. Możemy też racjonalnie wytlumaczyć sobie, że egzamin nie zagraża naszemu życiu.  A wcześniejsze informacje o emocjach powinny nam pomóc w zrozumieniu ego i samodowartościowania.
Inną techniką pozbycia się fobii jest wizualizacja doświadczenia z pozytywnym rozwiązaniem. Możemy sobie dokładnie wyobrazić sytuację, której sie obawiamy i przeżyć ją w wyobraźni. Mozna też opisać tę sytuację i poda kilka pozytywnych zakonczeń.
Kolejną bronią przed strachem jest aktywność fizyczna. Wysiłek fizyczny i późniejsze zmęczenie powodują, że przestajemy skupiać się na tym, czego się boimy, a także podnosimy w ten sposób poziom serotoniny, czyli hormonu szczęścia, w mózgu. Problemy wydają się mniejsze. To naprawdę działa. Pamiętam wędrowkę po Saharze i strach z powodu noclegu pośród skorpionów. Wydawało mi się, że nie ma mowy o zaśnięciu w namiocie. Niemniej calodzienny marsz przez ciężki teren i burza piaskowa tak mnie wyczerpaly, że zasnęłam w sekundę, zapominając o skorpionach.
W pokonaniu strachu pomaga nam poznanie własnych emocji i nastrojów. Jednak kiedy nie możemy sobie poradzić z biologicznym źródłem lęku, należy skonsultować się ze specjalistą. Strach może być wielką przeszkodą w poczuciu szczęścia, ale i jeśli  poznamy jego rolę, staje sie naszym sprzymierzeńcem, na przyklad kiedy ostrzega nas przed niebezpieczeństwem czy staje sie motywacją do działania. Poznanie siebie to poznanie także swoich lęków.
Grażyna Grace Tallar – międzynarodowy ekspert i coach w dziedzinie inteligencji emocjonalnej oraz Self-PR;     eqtrainer.ca