Uważność (Mindfulness)
Uważność (Mindfulness)
Poprzedni artykuł był tylko zasygnalizowaniem konieczności rozwoju duchowego (jest to temat rzeka), gdyż bez wyciszenia i starania się zrozumienia wszechświata, sensu życia i siebie, trudno jest mówić o szczęściu. Niemniej jest to droga, ktorą każdy musi odnaleźć sam, na swój sposób i w swoim tempie.
Jedną z ostatnio stosowanych technik, pomocnych w naszym rozwoju, jest uważność.
Zwykle wydaje nam się, że nasz umysł należy do nas i w związku z tym tylko my nim zarządzamy i mamy pełną kontrolę nad naszymi myślami. Jednak tak nie jest. Myśli najczęściej biegną swoim torem i co gorsza, większość czasu zupełnie niezauważalnie dla naszej świadomości. Nasz stan umysłu nieprzerwanie przeplata się z emocjami, osądami, wyobraźnią, pamięcią i pragnieniami. Jest to kakofonia myśli i ich wartościowania, przeszłości i przyszlości, z przeważającą tendencją do unikania teraźniejszości.
Teraźniejszość wielu osobom przynosi chaos, zagubienie lub nawet cierpienie, dlatego coraz częściej poszukujemy ukojenia w rozrywkach, telewizji, internecie, seksie, narkotykach czy alkoholu. Na ogół żyjemy w stanie półświadomości, automatycznie wykonując rutynowe zadania. I tak nam mija życie. Czasami jakieś tragiczne wydarzenie przypomina nam o tym, że warto się zastanowić, jak wykorzystujemy swój czas na ziemi, ale zazwyczaj po takim przebłysku szybko wracamy do starych nawyków i przyzwyczajeń.
A dzieje się tak dlatego, ponieważ nasze myśli z ogromną szybkością ocierają sie o skrajne stany umysłu: pierwszy – to umysł logiczny, kiedy oceniamy informację, planujemy, wartościujemy rzeczy i zjawiska intektualnie np. rezerwacja biletu, odmierzanie składników do pieczenia ciasta, planowanie wakacji. Drugi stan umysłu – to umysł emocjonalny. Wtedy fakty bywają znieksztalcone z powodu naszej subiektywnej percepcji oraz zabarwionej uczuciami pamięci. Intensywność barw jest odbiciem intensywności uczuć. Burzliwa dyskusja, kiedy mamy inny punkt widzenia, impulsywne zakupy, aby poczuć się lepiej czy „zatopienie problemu” w alkoholu, są przykladami użycia umysłu emocjonalnego. Receptą na szczęście jest umiejętność połączenia tych obu stanów umysłu oraz znalezienie równowagi. Wtedy tworzymy tzw. mądry umysł. Każdy z nas posiada mądry umysł, tylko powinniśmy nauczyć się do niego docierać. Na równi z faktami i logiką powinniśmy używać intuicję i doświadczenie.
Ćwiczenie # 1
Przymomnij sobie sytuację, kiedy podjęłaś/podjąłeś dezyję biorąc pod uwagę tylko emocje. Czy miało to jakieś konsekwencje?
Ćwiczenie # 2
Czy doświadczyłaś/doświadczyłeś sytuacji, kiedy „coś” Ci mówiło, że wiesz, co jest słuszne, mimo, że fakty wskazywaly na inne rozwiązania? Gdzie to czułaś/czułeś: w całym ciele, w brzuchu, w klatce piersiowej po środku, w sercu, czy w jeszcze innym miejscu?
Mądry umysł to coś więcej, niż tylko fakty i emocje, to jest miejsce w nas, dające spokój, mądrość i rozwagę.
Wprawdzie nie możemy na poczekaniu zmienić świata zewnętrznego, ale możemy zawsze wybrać naszą reakcję na to, co przynoszą nam okoliczności. Jedną z mądrych zasad życia szczęśliwego jest uważność (mindfulness) i akceptacja tego, czego nie można zmienić. Uważność polega na całkowitym skupieniu się na danej chwili, bez żadnego osądzania lub krytyki. Jest to forma obserwacji pozwalająca na uspokojenie umysłu.
Praktyka uważności, stosowana w kulturach wschodnich od 2500 lat, przyszła do nas w latach 60-tych. Wtedy dr Jon Kabat-Zinn po raz pierwszy wprowadził tę technikę do leczenia swoich pacjentów w celu redukcji stresu. Zachodnia medycyna i nauka zajęła się poważniej uważnością dopiero kilka lat temu. Wszystkie badania udowodniły, iż uważność jest atrybutem świadomości poprawiającej zdrowie i dobre samopoczucie. Obecnie uważność pomaga w leczeniu wielu chorób psychicznych, takich jak depresja, ataki paniki, afektywna choroba dwubiegonowa. Technika ta jest także skuteczna w walce z fibromalgią, chronicznymi bólami, wysokim ciśnieniem i bezsennością. Uważność przede wszystkim wzmacnia nasz system immunologiczny i aktywuje te części mózgu, które odpowiadają za poczucie szczęścia.
Jest to świadomie skierowana uwaga na teraźniejszość, koncentracja na danej chwili bez jej oceniania. Jest to trening umysłu, trening umiejętności zwrócenia całej uwagi na stan obecny, następnie zauważania, kiedy umysł zaczyna błądzić i natychmiastowego przyciągania uwagi z powrotem do obiektu, na którym mamy się koncentrować.
Chociaż idea uważności wydaje się być prosta, to jednak jej zastosowanie nie jest takie łatwe. Opanowanie tej techniki wymaga dużej dyscypliny i regularnych ćwiczeń. Trudno jest ujarzmić tysiące rozbieganych myśli. Na dodatek trzy lub cztery razy na sekundę, nasze oczy zmieniają kierunek widzenia, pozwalając nam tylko na około jednej dziesiątej sekundy, aby nadać sens temu, co widzimy w każdym miejscu (Dicover, grudzień 2009).
Ćwiczenie #3
Usiądź w spokojnym miejscu. Zamknij oczy i oddychaj gleboko. Teraz pozwól swoim myślom przepływać, jakby były umieszczone na taśmie produkcyjnej. Nie oceniaj ich, tylko obserwuj przez kilka minut.
Ćwiczenie #4
Teraz wybierz jakiś obiekt z twojego otoczenia i skieruj na ten przedmiot całą swoją uwagę. Na początku jest łatwiej koncentrować się na konkretnym przedmiocie. Może to być ksiązka, stół, krzeslo, dekoracja w pokoju. Obserwuj tę rzecz tak, jakbyś nigdy wcześniej nie widziała/nie widział tego przedmiotu. Prześledź wszystkie możliwe szczegóły.
Zauważ, kiedy twoje myśli zmieniły tor (czasami może to nastąpić duzo wcześniej, niż się zorientujemy) i w umysł wkradly się inne myśli. Nie oceniaj się, tylko wróć znowu do obserwacji wybranego przedmiotu. Powtórz taki powrót myślami kilka razy. Uważność to jest także rozpoznanie tego momentu, kiedy myśli się zmieniają i umiemy je przywrócić do obiektu koncentracji.
Ćwiczenie #5
Usiądź wygodnie i przysłuchuj się wszystkim dochodzącym dźwiękom. Zaobserwuj dźwiek swojego oddechu. Kiedy zauważysz, że twoje myśli są gdzie indziej, bez oceniania, powróć do ćwiczenia.
Uważność pomaga nam w kontrolowaniu myśli, relaksuje nas, poprawia pamięć i poprawia zdolność koncentracji, przyśpiesza proces nauczania, wzmacnia poztywne emocje i pomaga w poznaniu siebie. W rozwijaniu uważności pomagają techniki medytacyjne, o których napiszę w następnym artykule.
Grażyna Grace Tallar – międzynarodowy ekspert i coach w dziedzinie inteligencji emocjonalnej oraz Self-PR. eqtrainer.ca