Złość – trudna emocja
Złość – trudna emocja
Złość, aczkolwiek bardzo naturalna emocja, należy do najbardziej złożonych stanów emocjonalnych, ponieważ jest pochodną wielu innych emocji, a także jest emocją, której uświadomienie oraz reakcje mogą być przesunięte w czasie. Tej emocji poświęcimy kilka sesji.
Najpierw przedstawię Państwu ogólne informacje, następnie przeanalizujemy jakie są powody naszych reakcji, a w trzeciej sesji podam sposoby radzenia sobie z niepożądanymi zachowaniami, kiedy uczucie złości ogarnia nas do tego stopnia, iż tracimy zdrowy rozsądek lub, co gorsza, demonstrujemy zachowania agresywne lub wręcz niebezpieczne.
Złość niesie ze sobą dużą energię i dlatego zbyt silne reakcje mają zły wpływ nasze otoczenie oraz kontakty międzyludzkie. Niekontrolowane wybuchy złości są bardziej szkodliwe dla zdrowia niż palenie papierosów, alkoholizm czy przejadanie się. Redford Williams z Duke University odkrył, że napady złości okazały się najsilniejszym czynnikiem ryzyka przedwczesnej śmierci. Ludzie podatni na eksplozje gniewu umierają zbyt młodo.
Wyróżniamy dwie kategorie gniewu: gniew impulsywny, połączony z ciałem migdałowatym, trudny do opanowania oraz gniew celowy, który można kontrolować odpowiednim stanem umysłu.
Obecnie wielu ekspertów zastanawia się, dlaczego w tak szybkim tempie wzrasta częstotliwość demonstrowania gniewu nie tylko poszczególnych jednostek, ale całych społeczności. To jest już wręcz epidemia wściekłości, jak podają raporty wielu światowych organizacji zdrowia psychicznego. Tylko w ostatnich latach liczba incydentów w samolotach, związanych z wybuchem złości, wzrosła z 1000 do 5000. W Stanach, w ciągu ostatnich pięciu lat, było ponad 12 000 rannych z powodu agresywności. Przemoc w miejscu pracy – praktycznie niespotykana do roku 1970 – teraz kosztuje USA około $50 mld rocznie. Zarówno na kontynencie amerykańskim jak i w Europie ponad 30% społeczeństwa ma problem z kontrolowaniem złości. Dotyczy to także młodzieży. Miliony kobiet, dzieci i osób starszych przeżywa przemoc w swoich domach. Wszystkie te wydarzenia wskazują na to, że dzieje się coś poważnego.
A co się dzieje? Wydawałoby się, że kiedy społeczeństwa się bogacą, to ludzie powinni być lepsi i milsi. Niestety, w rzeczywistości, największe niezadowolenie rośnie tam, gdzie najubożsi osiągnęli największe sukcesy. Powodem tego paradoksu jest emocjonalna rozbieżność pomiędzy wizją życia przy większych dochodach, a mało satysfakcjonującą rzeczywistością. Ten rozdźwięk pogłębia się i ludzie stają się coraz bardziej zestresowani. Jest to tak zwana złość chroniczna.
Innym poważnym przewlekłym źródłem gniewu jest częsta postawa, kiedy dana osoba ma zupełnie odmienne oczekiwania od otaczających ją osób. Jeśli ludzie nie spełniją tych oczekiwań. wtedy wystarczy mała prowokacja, aby doszło do niebezpiecznej konfrontacji.
Gniew to stan emocjonalny, który zmienia się w stopniu intensywności, od lekkiego podrażnienia do furii. Złości towarzyszą fizjologiczne i biologiczne zmiany jak podwyższone tętno i ciśnienie krwi, czy wzrost hormonów adrenaliny i noradrenaliny. Złość może być spowodowana zarówno wewnętrznymi, jak i zewnetrznymi czynnikami. Reakcja na te same sytuacje zależy z jednej strony od temperamentu i cech osobowościowych, a z drugiej od wyuczonych zachowań i sposobu radzenia sobie ze stresem w dzieciństwie.
Gniew może być wywołany zachowaniem konkretnego człowieka, zdarzeniem czy wspomnieniem traumatycznych wydarzeń. W chwilach napięcia, choroby, silnych emocji i zmęczenia, każdy najmniejszy bodziec wywołuje nasze dominujące, wyuczone reakcje. Dzieje się to dużo szybciej, niż możemy sobie to uświadomić. Dlatego czasami, gdy emocje opadną, dziwimy się, dlaczego zareagowaliśmy na coś w ten, czy inny sposób.
Możemy wyróżnić kilka stylów zachowań podczas doświadczania uczucia złości. Dla łatwiejszego zapamiętania nadałam tym stylom swoje nazwy:
Wulkan – wybucha natychmiast z ogromnym ładunkiem energii, krytyki oraz zarzutów.
Szczypawka – nie wyraża bezpośrednio prawdziwej przyczny złości, ale ma uszczypliwe komentarze na temat innych, mało istotnych rzeczy (książki porozrzucane na środku pokoju; niepozmywane naczynia).
Prowokator – nie wyraża bezpośrednio złości do osoby, która wywołała to uczucie, ale złości sie na inne osoby, które nie mają nic wspólnego z tą emocjonalną sytuacją (złość na sprzedawcę, urzędnika lub teściową)
Korek – nie wyraża bezpośrednio złości, korkuje uczucia i powstrzymuje się od jakiejkolwiek reakcji; rozpamietuje wszystko w myślach przez długi czas (godziny, dni, a nawet lata) i wybucha w najmniej spodziewanym momencie, pod mało istotnym pretekstem.
Lodowiec – nie wyraża bezpośrednio złości na osobę, która jest przyczyną gniewu, ale już nie darzy tej osoby sympatią, tworzy dystans i z czasem usuwa tę osobę ze swojego życia.
Balon – nie wyraża bezpośrednio złości, nie komentuje wydarzenia, ale ma napięte mięśnie twarzy, zaciśniete pięści, czasem czerwienieje i wygląda jak przesadnie napompowany balon, który nigdy nie pęka, ale też nigdy nie wyjaśnia sytuacji.
Uczucie złości jest w dużym stopniu zależne od naszych myśli i ocen, dlatego możemy i powinniśmy nauczyć się wyrażać gniew, jednakże pod warunkiem, że jest on wyrażony w odpowiednim czasie, o odpowiednim do sytuacji natężeniu i skierowany na odpowiednią osobę.
Ćwiczenie # 1
Pomyśl o sytuacjach, które wywołują u Ciebie gniew i dokończ zdania poniżej:
Zachowuję sie jak Wulkan, gdy…
Wspomnienie o… wywołuje we mnie uczucia złości.
Najbardziej mnie dnerwują osoby, które….
Czynniki zewnętrzne, które wywołują we mnie uczucie złości to:…
Najbardziej mnie denerwuje, kiedy ktoś…
Ćwiczenie # 2
Odpowiedz na pytania poniżej, podając kilka przykładów ze swoich doświadczeń:
Czy pamietasz Twój sposób wyrażania złości, kiedy byłaś/byłeś dzieckiem?
Czy wyrażasz złość intensywnie? Jaki jest Twój styl wyrażania gniewu.
Czy zdarzyło Ci się wybuchnąć i po ochłonięciu zobaczyć, że nie miałaś/miałeś racji? Co zrobiłaś/zrobiłeś lub co powinnaś/powinieneś zrobić w takiej sytuacji?
Ćwiczenie #3
Opisz sutuację, kiedy było Ci trudno wyrazić złość.
Pamietajmy, że złość nie jest ani pozytywna ani negatywna. Po prostu jest. Pytanie czy jest uzasadniona, to tak jakby zapytać, czy jest uzasadnione poczucie głodu. Jednak jednym z warunków osiągniecia poczucia szczęścia jest zrozumienie tej emocji oraz umiejętne jej użycie.
Za dwa tygodnie – źródła złości
Grażyna Grace Tallar – międzynarodowy ekspert i coach w dziedzinie inteligencji emocjonalnej oraz Self-PR. eqtrainer.ca