Beletrystyka
Beletrystyka
Literatura faktu i literatura biznesowa bardzo różnią się od beletrystyki. Pisanie powieści, czy noweli wymaga innej wiedzy o samym akcie pisania oraz, naturalnego lub wyuczonego, talentu widzenia ludzi i sytuacji, z jednej strony oczami narratora, a z drugiej – oczami czytelnika. Jak zauważył Mark Twain, w powieści nie jest najważniejsze, jaka jest jej treść, ale co po niej zostaje.
Pisząc powieść możemy i nawet powinniśmy popuścić wodze fantazji, lecz nie powinniśmy zmieniać klasycznej struktury. Tylko doświadczeni, wybitni pisarze mogą sobie pozwolić na zmianę konwencjonalnej struktury. Nie radzę jednak tego robić, gdy stawiamy pierwsze kroki jako autor. Po strukturze, a raczej jej braku, każdy wydawca i redaktor natychmiast rozpoznaje nowicjusza.
To właśnie struktura książki łączy autora z czytelnikiem. Przede wszystkim, w powieści, jak w szkolnym opowiadaniu, musimy mieć początek, środek i zakończenie. Dla wydawcy i dla czytelnika początek będzie najważniejszy. Wprawdzie mój ulubiony pisarz, Garcia Marquez, twierdził, że równie jak początek ważne jest ostatnie zdanie, ale na razie zajmijmy się strukturą.
Zdaniem wielu ekspertów literackich, takich jak Scott Bell, Jack Bickham, Jerry Cleaver czy Ruby Barnes, początek powinien opisywać taką rzeczywistość, którą czytelnik zna i rozumie, a naszego bohatera należy wprowadzić tuż przed momentem zderzenia się z nową rzeczywistością, tą która rozpoczyna akcję powieści. Jednocześnie parę pierwszych stron wprowadzenia powinno tak przykuć uwagę czytelnika, aby chciał on z niecierpliwością i zainteresowaniem przewracać kolejne kartki. Czytelnik musi poznać i polubić naszego bohatera. Bez tej relacji nie będziemy w stanie przekazać głębi jego przeżyć i problemów.
Początek – ma nakreślić świat akcji, ustalić ton i styl, w jakim piszemy, ma przygotować czytelnika do przygody oraz przedstawić bohatera i antagonistę. Jednym z celów powieści jest pokazanie zmiany i rozwoju naszego bohatera w trakcie zmagań z problemami i pokonywaniem przeszkód. Na początku powiniśmy przedstawić zawiązanie. Rozpoczęcie pisania fikcji to nie umiejscowienie geograficzne, lecz charaktery. Ważne jest, aby czytelnik mógł utożsamić się z bohaterem, poczuć, że jest mu bliski, polubić go i rozumieć jego rozterki.
Środek powieści ma pogłębić charaktery bohaterów i pokazać ich związki, trzymać czytelnika w napięciu oraz pokazać wydarzenia, które prowadzą do rozwiązania problemu lub wielu problemów. Fundamentem powieści jest przyczynowo – skutkowa konstrukcja oraz akcja, która składa się z następujących elementów:
Cel – Konflikt – Katastrofa – Rozwiązanie
Konflikt jest wywoływany przez antybohatera i bez względu na to kim jest, ma za zadanie diametralnie zmienić świat bohatera. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje konfliktów:
Człowieka z człowiekiem
Człowieka z naturą
Człowieka z samym sobą
Zakończenie ma połączyć wszystkie wątki razem, aby stworzyć sensowną całość. Napięcie powinno wzrastać od początku książki do końca, od zawiązania akcji do jej rozwiązania. Powinno być stopniowane, początkowo mniejsze, potem większe, następnie znowu może opadać i się wznosić. Sprawy muszą się komplikować coraz bardziej w kolejnych rozdziałach. Jednak należy pamiętać, że początek nie może być zbyt dramatyczny, ponieważ najbardziej ekscytujacy moment powinien nastąpić na końcu powieści – jest to punkt kulminacyjny naszego konfliktu.
Ze względów psychologicznych, choćby dobrego samopoczucia czytelnika, antagonista powinien być pokonany. Nie bez powodu większym powodzeniem cieszą się książki i filmy zakończone przegraną antybohatera. Jeśli książka zostaje uznana za nieciekawą to zwykle winna jest temu struktura, nie fabuła. Czytelnik ma pewne oczekiwania i muszą być one spełnione. Zakończenie powinno być jak najmniej przewidywalne: im większe zaskoczenie czytelnika, tym lepiej.
Wszystkie powieści zaczynają się od pomysłu. Ale jak sprawdzić, czy nasz pomysł jest podstawą dobrej powieści? Otóż najpierw przeanalizujmy, czy nasz bohater jest sympatyczny i przekonujący. Zbyt doskonała postać jest nudna, a zbyt negatywna jest nieprzekonująca. Czytelnik nie polubi postaci skrajnych, gdyż z takimi jest dużo trudniej się identyfikować. Proces identyfikacji z bohaterami jest najważniejszym powodem, dla którego czytamy książki i chodzimy do kina. Następnie sprawdźmy, czy nasz bohater ma jasny i wiarygodny cel, do którego dąży i który chce osiągnąć. Zastanówmy sie, jakie przeszkody na niego czekają i jak sobie radzi z ich pokonaniem. Musi dokonać tego sam, nie może tego aktu oddelegować, nikt za niego tego nie może zrobić.
Fabuła powinna być zawsze oparta o nadzwyczajne, niespotykane wydarzenia. Spokojne normalne życie nie stanowi interesującego materiału na powieść. Opisana przez nas historia nie musi być niepowtarzalna, w końcu ile jest książek o podobnej fabule? Losy ludzkie powtarzają się, a podstawowe emocje nie zmieniły się na przestrzeni wieków. Nie musimy więc wymyślać czegoś zupełnie nowego, ale musimy to opisać własnymi słowami. Podobieństwo fabuły nie jest plagiatem, podobieństwo słów – tak. Wielu początkującym pisarzom wydaje się, że muszą oni wymyślić historię, której nikt nigdy przedtem nie opowiedział i to ich powstrzymuje przed rozpoczęciem pisania. Nie popełniajmy tego błędu i bierzmy się do dzieła! Poniżej podaję dwie krótkie definicje różnicy pomiędzy nowelą a powieścią:
Nowela – zwięzły utwór narracyjny, pisany prozą, o wyraźnej akcji i prostej, najczęściej jednowątkowej fabule; wydarzenia z życia bohatera rozgrywają się w krótkim czasie, przy czym autor unika wszelkich komentarzy, szczegółowych opisów zarówno postaci, jak i sytuacji; istotnym elementem noweli jest pointa, czyli kulminacyjny, końcowy moment wyrażający sens przedstawionych wydarzeń;
Powieść – rozbudowany gatunek epicki, obejmujący utwory o znacznej objętości i swobodnej kompozycji, pozwalający na łączenie wielu wątków w rozbudowanej fabule, a także powoływanie dużej liczby bohaterów w dowolnej formule świata.
Napisz o kimś, kogo uważasz za swojego idola, mentora, osobę, którą podziwiasz. Ta osoba mogła żyć dawno (postać historyczna) lub żyje teraz. Podaj szczegółowe przykłady i wydarzenia, które pokazują nam, dlaczego ta osoba jest twoim bohaterem. Pomocnicze wskazówki i pytania: Opisz trzy cechy, które powinien posiadać bohater. Kto jest twoim bohaterem? Opisz tę postać. Jak Ci sie wydaje, z jakiego powodu wybrałeś/wybrałaś tę osobę?Jakie uczucia wzbudza ta osoba w tobie? Czy ta osoba jest/ może być bohaterem także dla innych, jeśli tak, to dlaczego?
Jesteś terapeutą i twoim następnym klientem jest twój ulubiony pisarz. Przedstaw dialog, który prowadzisz oraz rozwiąż jej/jego problem (użyj 300 słów lub mniej). Czy twój klient ma problemy z rodzicami, a może ze swoim imieniem Adolf lub Hannibal?
Grażyna Grace Tallar – ekspert w dziedzinie inteligencji emocjonalnej i Self-PR; coach, trener; eqtrainer.ca