Testament, a prawo do zachowku w Polsce

Testament, a prawo do zachowku w Polsce

z Warszawy pisze radca prawny Małgorzata Milewska – Kita
Kontynuujemy cykl publikacji o sprawach spadkowych i obrocie nieruchomościami w Polsce.
Na szczególny czas epidemii COVID – 19 oferujemy wyjątkowe rozwiązanie dla Polonii kanadyjskiej – możecie Państwo uzyskać nieodpłatnie informacje o aktualnych przepisach polskich w tym zakresie, kierując zapytania na adres e-mail: m.milewska.kancelaria@gmail.com

Osobie, pominiętej w testamencie przez członka najbliższej rodziny, na mocy prawa do zachowku przysługuje określona kwota pieniężna, w wysokości połowy lub 2/3 wartości udziału w spadku, jaki by jej przysługiwał, gdyby spadkodawca nie sporządził testamentu. Kto i na jakich zasadach może ubiegać się o zachowek ? Instytucja zachowku, nieznana w prawie kanadyjskim, chroni najbliższych przed niekorzystnymi rozporządzeniami majątkiem, dokonanymi przez spadkobiercę w testamencie.

Uprawniony do zachowku może domagać się od spadkobiercy testamentowego zapłaty określonej kwoty pieniężnej, stanowiącej połowę albo dwie trzecie wartości udziału w spadku, jaki by jej przysługiwał na mocy dziedziczenia z ustawy, nie przysługuje mu natomiast roszczenie o wydanie przedmiotów spadkowych ani też o przeniesienie własności składników,  wchodzących do spadku. Kto jest uprawniony do zachowku? Prawo to przysługuje najbliższym spadkodawcy: małżonkowi oraz dzieciom, wnukom albo prawnukom. Jeżeli spadkodawca w chwili śmierci nie miał zstępnych, wówczas zachowek przysługuje jego małżonkowi oraz rodzicom. Prawo do zachowku nie obejmuje natomiast rodzeństwa ani innych dalszych krewnych lub powinowatych spadkodawcy.      

O zachowek nie mogą ubiegać się także wydziedziczeni w testamencie, osoby, które odrzuciły spadek, zawarły ze spadkodawcą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia, zostały uznane przez sąd za niegodne dziedziczenia, małżonek, przeciwko któremu spadkodawca przed śmiercią wystąpił zasadnie o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy oraz małżonek pozostający ze spadkodawcą w separacji. Prawo do zachowku przechodzi jednak na zstępnych osoby wydziedziczonej, uznanej za niegodną dziedziczenia i osoby, która odrzuciła spadek. Ponadto prawo do zachowku nie przysługuje wówczas, gdy pominięty w testamencie otrzymał  udział w spadku albo w postaci zapisu testamentowego, albo w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny; jednak w przypadku, gdy przysporzenia te nie wyczerpują kwoty zachowku, można ubiegać się o uzupełnienie zachowku.

Jeżeli już wiemy, że jesteśmy uprawnieni do zachowku, kolejnym krokiem jest  określenie jego wysokości. Z reguły wysokość zachowku wynosi połowę udziału spadkowego, który przypadałby spadkobiercy, gdyby dziedziczyłon na podstawie ustawy. Dla przykładu: majątek spadkowy to nieruchomość o wartości 1 mln zł, która została w testamencie zapisana córce w Polsce. Jeżeli spadkodawca w chwili śmierci był wdowcem i pozostawił oprócz córki dorosłego syna w Kanadzie, to w braku testamentu, córka i syn dziedziczyliby spadek po połowie, tj. po 500 tys. zł każde z nich. Ponieważjednak został sporządzony testament, to wysokość zachowku, przysługująca pominiętemu synowi wynosi 250 tys. zł, czyli połowę tego, co by otrzymał, gdyby nie było testamentu. Przy obliczaniu wysokości należnego zachowku należy pamiętać, że na jego poczet wlicza się darowizny uczynione przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego, z wyjątkiem drobnych darowizn i darowizn zwyczajowo przyjętych.

A więc wracając do przykładu, jeżeli wysokość należnego synowi zachowku wynosiłaby 250 000 zł, lecz za życia spadkodawca obdarowałby syna samochodem o wartości 50 000 zł, to synowi przysługuje wobec siostry roszczenie o uzupełnienie zachowku w wysokości 200 000 zł. Warto zasygnalizować, że udział z tytułu zachowku, przewidziany na rzecz osób trwale niezdolnych do pracy oraz małoletnich dzieci czy dalszych zstępnych jest wyższy i wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego. Osoby uprawnione do otrzymania zachowku nie odpowiadają za żadne długi spadkowe.  Należy pamiętać, że o ile prawo do spadku nie ulega przedawnieniu, to roszczenie o zachowek jest ograniczone w czasie. Wystąpienie z takim roszczeniem skuteczne będzie jedynie wówczas, gdy zostanie zgłoszone w ustawowym terminie jedynie pięciu lat od daty ogłoszenia testamentu. Jeżeli nie ma możliwości polubownego załatwienia sprawy albo też, jeżeli zbliża się upływ pięcioletniego biegu przedawnienia, o zachowek należy wystąpić do sądu. Jako że bieg pięcioletniego terminu przedawnienia przerywa jedynie wniesienie sprawy do sądu, nie warto zwlekać z wystąpieniem sądu polskiego o zachowek.
Autorem jest radca prawny Małgorzata Milewska-Kita z Kancelarii Prawnej w Warszawie. Artykuł ten nie stanowi porady prawnej. Zapraszamy do korzystania z usług  Kancelarii tel. +11 48 22 518 77 78, e-mail: m.milewska.kancelaria@gmail.com Radca prawny Małgorzata Milewska-Kita od ponad 12 lat służy pomocą prawną Polonii kanadyjskiej w sprawach spadkowych, nieruchomości, sądowych i innych na terenie całej Polski.