Na starożytnym stanowisku archeologicznym w Karahantepe, w Turcji, znaleziono kolumnę w kształcie litery T z wydrążoną na niej twarzą.

Karahantepe to jedno z najstarszych miejsc, gdzie ludzie zamieszkali na stałe około 12 000 lat temu.

Ta twarz, wydrążona w czasach neolitu, czyli przed wynalezieniem pisma, kiedy hodowla zwierząt była na początkowym etapie, daje nam wiele wskazówek o tym, jak myśleli wtedy ludzie i jakie mieli pojęcia o świecie.

„Złożoność artystyczna”

Profesor Necmi Karul, który prowadził wykopaliska i był tam, kiedy odkryto twarz, powiedział: „Myśleliśmy, że kamienie, które odkopaliśmy, przedstawiają ludzi, ale teraz po raz pierwszy znaleźliśmy prawdziwą twarz. To było bardzo ekscytujące”.

„Im częściej odkrywamy takie rzeczy, tym bardziej zdajemy sobie sprawę, że świat jest dużo bardziej skomplikowany, niż byśmy mogli sobie wyobrazić”.

Ta rzeźba przedstawia twarz z ostrymi rysami, małym nosem i głębokimi oczami.

Profesor Karul ostrzega, że nie musi to być bóg.

„Nie musi to być bóg, ani nadprzyrodzona istota – mówi. – Bardziej prawdopodobne jest, że jest to symbol pewnej idei, którą przedstawiono przez postać człowieka. To pasuje do tego, co wcześniej sądziliśmy o zmianach kulturowych.

„Na początku rzeźby przedstawiały głównie zwierzęta – mówi profesor Karul. – Kilka wieków później, gdy ludzie zaczęli się osiedlać, zaczęły pojawiać się rzeźby ludzi. Najpierw były to postacie ludzi ze zwierzętami, a potem same postacie ludzi. To sugeruje, że ludzie zaczęli widzieć siebie jako najważniejszych w świecie”.

Pani Kabukcu zwraca uwagę na emocje.

„Nie tylko wydrążyli twarz, ale też dodali jej wyraz – mówi. To dodatkowe znaczenie pokazuje nam, że ich spojrzenie na świat było bardziej skomplikowane”.

„Znam tę twarz”

Wykopaliska w Karahantepe zaczęły się w 2019 roku, ale Turcja zwróciła na siebie uwagę świata swoim zabytkowym dziedzictwem dzięki odkryciom w Göbeklitepe, miejscu uważanym za religijne sanktuarium. Oba te miejsca były zamieszkiwane od około 9600 do 8000 roku p.n.e.

Znaleziono też rzeczy podobne do twarzy z Karahantepe w rejonie Lewantu, który obejmuje dzisiejszy Liban, Izrael i terytoria okupowane.

W 2017 roku naukowcy z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie odkryli 12-tysięczną część szczątków człowieka na stanowisku archeologicznym Nahal Ein Gev II.

Profesor Natalie Munro z Uniwersytetu Connecticut w USA, która pracowała nad tym projektem, mówi, że odkrycie w Karahantepe od razu ją zainteresowało.

„Kiedy zobaczyliśmy zdjęcie, powiedzieliśmy: „Znamy tę twarz” – mówi. „Kształt był bardzo znajomy.”

„Jej styl jest bardzo prosty i wyróżniający: kilka linii tworzy twarz, a charakterystyczna brew i nos dają poczucie głębi. Bardzo przypomina wapienną twarz człowieka, którą znaleźliśmy w Izraelu. Czułam to samo podekscytowanie, które mieliśmy podczas naszego własnego odkrycia 10 lat temu. To, że dwie tak podobne twarze znaleziono w dwóch tak daleko od siebie miejscach, jest naprawdę fascynujące”.

„Wspólna historia”

Wczesny neolit przyniósł duże zmiany kulturowe na całym Bliskim Wschodzie. Chociaż społeczności w Anatolii, takie jak Karahantepe i Göbeklitepe, oraz w Lewancie zdawały sobie sprawę z istnienia siebie nawzajem, każdy region rozwijał swoją własną, odrębną tożsamość kulturową, mówi profesor Karul.

„Sanliurfa to jedno z najbardziej monumentalnych miejsc tej epoki” – mówi. I to właśnie tam znajdują się najważniejsze symbole z tamtych czasów.

Profesor Munro jest też tego samego zdania. „Nasze wcześniejsze badania pokazywały, że ta sztuka przenosiła się na północ, z Lewantu do Anatolii” – mówi. „Najnowsze odkrycie z Karahantepe pokazuje, że ten łańcuch nadal istniał”.

Oprócz wydrążonej twarzy na stanowisku archeologicznym w Karahantepe o powierzchni 140 000 metrów kwadratowych, które znajduje się na szczycie wapiennego grzbietu w parku narodowym, odkryliśmy wiele innych kolumn na kształt litery T. Prawdopodobnie na tych kolumnach opierano dachy budynków użyteczności publicznej, ognisk i pomników.

Wszyscy eksperci zgadzają się, że to coś więcej niż tylko turecki skarb. „To nie chodzi tylko o Anatolię” – mówi profesor Karul. „To jest projekt dla wspólnej historii całego gatunku ludzkiego”.